Гісторыя кафедры «Упраўленне эксплуатацыйнай работай»»
Кафедра «Упраўленне эксплуатацыйнай работай» заснавана ў 1955 годзе д.т.н., прафесарам, заслужаным дзеячам навукі і тэхнікі БССР Ціхамірава І.Г. У той час кафедра мела назву «Арганізацыя руху цягнікоў».
Кафедрай кіравалі: з 1955 па люты 1969 году - д.т.н., прафесар Ціхаміраў I.Г .; з 1969 па 7 снежня 1973 гг. - к.т.н., дацэнт Шульжэнка П.А .; з 1973 па кастрычнік 1999 гг. - д.т.н., прафесар Грунтоў П.С, з 1999 па студзень 2013 гг. - к.т.н., дацэнт Кузняцоў В.Г., з 2013 года па красавік 2017 гг. – к.т.н., дацэнт Ерафееў А.А., з 2017 года кафедру ўзначальвае старшы выкладчык Фёдараў Я.А.
Ціхаміраў І.Г.
(1955 г. - люты 1969 г.)
Шульжэнка П.А.
(1969 г. - снежань 1973 г.)
Грунтоў П.С.
(1973 г. - кастрычнік 1999 г.)
Кузняцоў В.Г.
(1999 г. - студзень 2013 г.)
Ерафееў А.А.
(2013 г. - красавік 2017 г.)
Фёдараў Я.А.
(2017 г. - сакавік 2018 г.)
У перыяд заснавання кафедра, акрамя дысцыпліны па арганізацыі руху, вяла выкладанне па шэрагу сумежных дысцыплін: аўтаматыцы, тэлемеханікі і сувязі (дацэнт Карнееў П.Я.), грузавой і камерцыйнай рабоце (дацэнт Міхайлаў Г.І.), станцыях і вузлах (дацэнт Праўдзін М.В., цяпер прафесар, д.т.н., заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі БССР). У склад кафедры ўваходзілі к.т.н. Кажухоў Л.П. (пасля прафесар МIIТа), інжынер Буянаў В.А. (пасля д.т.н., прафесар), інжынер Мухо П.Б. (пасля к.т.н., дацэнт, дэкан факультэта «Эксплуатацыя чыгунак» БелIIЧТа) і іншыя.
У далейшым на кафедры працавалі прафесары Максімовіч Б.М., Ярашэвіч У.П., дацэнты Няўзораў А.В., Ярмоленка У.Я., Шульжэнка П.А., Малькевіч Н.Д., Казанцаў В.П., Юшкевіч Е.П., Шчэннiкаў Л.Н., Захараў В.А., Швец Н.Г., Чыжонак В.Д., Ляшэнка В.Ф., Шкурын М.І. і іншыя спецыялісты.
У сувязі са змяненнем навучальных планаў падрыхтоўкі спецыялістаў, на базе кафедры былі ўтвораны новыя кафедры: «Станцыі, вузлы і грузавая праца» (1956 г.), «Аўтаматыка і тэлемеханіка» (1966 г.), «Вылічальная тэхніка» (1972 г. ), «Агульнатранспартныя праблемы» (1998 г.), куды перайшоў шэраг спецыялістаў па адпаведных дысцыплінах.
Да навучальнага працэсу на кафедры прыцягваліся вядомыя спецыялісты транспарту, якія спалучалі вытворчую дзейнасць з навуковай і вучэбнай - былыя начальнікі Беларускай чыгункі дацэнт Юшкевіч А.П., дацэнт Шкапiч С.І., былы першы намеснік начальніка Беларускай чыгункі дацэнт Шчэннiкаў Л.Н ., былы начальнік ДВЦ Беларускай чыгункі дацэнт Былінскі Ю.В. У цяперашні час у навучальным працэсе ўдзельнічае дацэнт, к.т.н. Пільгун Т.В.
У 1955 годзе пры кафедры была адкрыта аспірантура. Пад кіраўніцтвам прафесараў Ціхамірава І.Г., Максімовіча Б.М., Грунтова П.С. яе паспяхова скончылі, атрымаўшы навуковую ступень кандыдатаў тэхнічных навук: Шульжэнка П.А., Юшкевіч А.П., Мухо П.Б., Сыцко П.А., Малькевіч Н.Д., Скарабагацька В.У., Цімохін Ю. Т., Ярашэвіч У.П., Сiмашук Е.І., Пішчык Ф.П., Захараў В.А., Шчэннiкаў Л.Н., Былінскі Ю.В., Гараеў О.П., Швец Н.Г. , Міхальчанка А.А., Чыжонак В.Д., Кузняцоў В.Г., Шкапiч С.І., Цюцюнаў Ю.І., Кейзер А.П., Ерафееў А.А. і іншыя. У цяперашні час навучанне ў аспірантуры на кафедры ажыццяўляецца пад кіраўніцтвам к.т.н., дацэнта Ерафеева А.А., к.т.н., дацэнта Кузняцова В.Г.
З моманту ўтварэння кафедры пачалася актыўная праца па стварэнні сучасных навучальных дапаможнікаў па асноўных курсах. Першай фундаментальнай працай, якую прафесар Ціхаміраў І.Г. стварыў з педагагічным калектывам, стаў падручнік «Арганізацыя руху на чыгуначным транспарце» (тры выданні - 1962 г., 1969 г., 1979 г., зацверджаны ГУНУ МШЗ у якасці навучальнага дапаможніка для ўсіх ВНУ чыгуначнага транспарту, выдавецтва «Транспарт»).
У 1966 годзе ў выдавецтве «Транспарт» выходзіць у свет другая капітальная праца калектыву кафедры - «Тэхналогія работы ўчастковых і сартавальных станцый» (два выданні - у 1966 г., 1973 г., выдавецтва «Транспарт»). Тэарэтычныя асновы, закладзеныя ў дадзеным навучальным дапаможніку, былі затым выкарыстаны як базавыя пры распрацоўцы «Тыпавых тэхналагічных працэсаў работы участковых і сартавальных станцый», распрацаваных МШЗ СССР. Па ініцыятыве прафесара Ціхамірава І.Г. кафедра з прыцягненнем буйных спецыялістаў Беларускай чыгункі прыступае да распрацоўкі трэцяй капітальнай працы «Інтэнсіфікацыя выкарыстання рухомага складу і перавозачнай магутнасці чыгунак» (два выданні - 1968 г., 1977 г., выдавецтва «Транспарт»).
Важным напрамкам навучальнага працэсу стала актыўнае ўжыванне матэматычных метадаў і вылічальнай тэхнікі ў інжынерных разліках. У 1971 годзе на кафедры выходзяць два важных навучальных дапаможніка «Электронныя вылічальныя машыны і іх прымяненне на транспарце» (аўтары Грунтоў П.С., Казанцаў В.П., Шульжэнка П.А.) і «Ужыванне матэматычных метадаў у інжынерных і эканамічных разліках «(аўтары Казанцаў В.П., Ярашэвіч У.П.).
У гэты ж час выходзяць шматлікія навучальныя і метадычныя дапаможнікі, выдадзеныя праз рэдакцыйна-выдавецкі аддзел БелIIЧТа, якія цалкам забяспечвалі правядзенне ўсіх відаў навучальных заняткаў, курсавое і дыпломнае праектаванне. Сярод асноўных можна назваць «Разлік і аналіз асноўных эксплуатацыйных паказчыкаў графікаў руху цягнікоў» (аўтар Максімовіч Б.М.), «Выбар спосабаў павелічэння прапускной і правазной здольнасці чыгуначных ліній па тэхніка-эканамічных паказчыках» (аўтар Максімовіч Б.М.), «Арганізацыя пасажырскіх перавозак» (Ціхаміраў І.Г., Сыцко П.А.), «Сістэма эксплуатацыі лакаматываў і разлік паказчыкаў іх выкарыстання» (Сыцко П.А., Шульжэнка П.А.), «Распрацоўка графіка руху цягнікоў» (Сыцко П.А., Ярашэвіч У.П.), «Арганізацыя эксплуатацыйнай работы аддзялення дарогі» (Ярмоленка У.Я., Кетураў В.В.).
У 1975 году кафедра, якую ўзначальваў у той час прафесар Грунтоў П.С., некалькі змянiла свой профіль у сувязі з павышэннем значнасці дысцыплін па кіраванні працэсамі перавозак, у значнай ступені вызначаюць ўзровень падрыхтоўкі інжынераў. Кафедрай забяспечвалася вывучэнне дысцыплін па ўпраўленнi працэсамі перавозак і якасцю эксплуатацыйнай работы чыгунак, аўтаматызаванай сістэме ўпраўлення чыгуначным транспартам (АСУЧТ), навуковым асновам кіравання вытворчасцю, надзейнасці і бяспекі працы чыгунак, асновах эрганомікі і шэрагам іншых дысцыплін і спецкурсаў. Па вучэбным цыкле «Надзейнасць і бяспека транспартных сістэм» выйшлі манаграфія «Эксплуатацыйная надзейнасць станцый» (аўтар Грунтоў П.С.), навучальны дапаможнік «Бяспека руху на чыгуначным транспарце» (аўтары Грунтоў П.С., Пішчык Ф.П.), практычны дапаможнік «Забеспячэнне бяспекі руху і папярэджанне траўматызму на чыгуначным транспарце» (аўтары Гапееў У.І., Пішчык Ф.П., Ягоранка У.І.), канспект лекцый «Бяспека руху на чыгуначным транспарце» (аўтар Пішчык Ф.П.).
У перыяд з 2005 па 2010 гады на кафедры выдадзены навучальныя дапаможнікі «Тэхнічная эксплуатацыя чыгуначнага транспарту» (аўтар дацэнт Пішчык Ф.П.), «Тэхнічная эксплуатацыя аб'ектаў воднага транспарту» (аўтар дацэнт Казакоў М.М.), а таксама «Інфраструктура чыгуначнага транспарту «(аўтар дацэнт Пішчык Ф.П.), якія даюць новыя веды функцыянавання транспартных прадпрыемстваў.
Шматгадовыя навуковыя і навучальныя напрацоўкі ў галіне бяспекі былі рэалізаваны дацэнтам Пішчыкам Ф.П. у навучальным дапаможніку «Верагоднасць руху на чыгуначным транспарце» (2009 г.).
Па вучэбным цыкле «АСУЧТ» выйшлі манаграфія «Аўтаматызаваныя дыспетчарскія цэнтры кіравання эксплуатацыйнай работай чыгунак» (1990 г., аўтары Грунтоў П.С., Чернюгов А.Д., Кузняцоў В.Г., Міхальчанка А.А., Бабчанка З .А.), навучальныя дапаможнікі «АСУЧТ» у 4 частках (аўтары Грунтоў П.С., Кузняцоў В.Г., Міхальчанка А.А., Бабчанка С.А., Захараў І.Я., Шкапiч С.І. ), навучальны дапаможнік «Асноўныя прынцыпы распрацоўкі АСК перавозачным працэсам на чыгунцы» (аўтары Юшкевіч А.П., Рагачова З.М.).
Па курсе «Інфармацыйныя тэхналогіі» дацэнтам Ерафеевым А.А. падрыхтаваны комплекс навучальнай літаратуры, які дазваляе даць сучасныя падыходы да інфармацыйнага забеспячэння перавозачнага працэсу.
Пад рэдакцыяй Грунтова П.С. у выдавецтве «Транспарт» выпушчаны фундаментальны падручнік «Кіраванне працэсамі перавозак і якасцю работы чыгунак» (1994), аўтарскі калектыў склалі прафесара Грунтоў П.С., Дзякаў Ю.В., Шубка В.Г. (МIIТ), Сотнікаў Я.А. (УНДIЧТ), інжынер Сiдзенка А.Я. (МШЗ РФ). Падручнік зацверджаны як базавы падручнік у чыгуначных ВНУ краін СНД.
Для спецыяльнасці «Арганізацыя перавозак і кіраванне на рачным транспарце» падрыхтаваны шэраг навучальных дапаможнікаў, аўтарам якіх з'яўляецца к.т.н., дацэнт Казакоў М.М.: «Тэхнічнае нармаванне і аналіз паказчыкаў работы транспартнага флоту», «Тэхналогія і арганізацыя перавозак на водным транспарце», «Арганізацыя работы рачнога флоту», «Інфраструктура воднага транспарту».
У сувязі з укараненнем у 2008 годзе новага адукацыйнага стандарту, на кафедры праведзены работы па пастаноўцы новых дысцыплін. Адным з кірункаў кафедры ў гэты перыяд з'яўляецца поўнае забеспячэнне вучэбнага матэрыялу для навучання студэнтаў безадрыўнай формы навучання, стварэння электронных навучальных матэрыялаў, размяшчэння іх на сайтах універсітэта, электроннай бібліятэцы кафедры, станаўлення дыстанцыйнага навучання.
У навучальным працэсе і ў правядзенні навуковых даследаванняў кафедра цесна супрацоўнічае з Беларускай чыгункай. З 1987 года афіцыйна арганізаваны і актыўна функцыянуюць філіялы кафедры на станцыі Гомель і ў аддзеле перавозак Гомельскага аддзялення дарогі.
Навуковая праца на кафедры вялася з моманту яе заснавання. Навуковыя напрамкі кафедры ў 1954-1974 гадах былі звязаны з выкананнем работ па заказах МШЗ і чыгунак па ўдасканаленні тэхналагічных працэсаў сартавальных, участковых і іншых тыпаў станцый, распрацоўцы тыпавых тэхналогій, тэорыі эксплуатацыйнай надзейнасці і бяспекі працы станцый і участкаў, арганізацыі мясцовай работы ў чыгуначных вузлах і на участках, павышэння масы і хуткасці цягнікоў, фарміраванні і выкарыстанні прапускных здольнасцяў ліній, стварэнню новых і ўдасканаленні існуючых схем і разліку утевого развіцця станцый, пуцявой развіцця. Вынікі навуковых распрацовак выкарыстоўваліся ў Галоўным упраўленні руху МШЗ (тыпавыя тэхналагічныя працэсы), пры рэканструкцыі сартавальных станцый Беларускай, Маскоўскай, Данецкай, Паўночна-Каўказскай і іншых чыгунак, у праектна-пошукавых інстытутах Кiевгiпратранс, Масгiпратранс, Днепрагiпратранс і інш.
З лістапада 1963 года выкананне навуковых прац стала насіць сістэмны характар у рамках створанай на кафедры па ініцыятыве прафесара Ціхамірава І.Г. гасразліковай навукова-даследчай лабараторыі руху (НДЛР), адной з першых у інстытуце (навуковы кіраўнік - дацэнт Шульжэнка П.А.). У далейшым асобныя даследчыя распрацоўкі ў галіне прымянення вылічальнай тэхнікі ў эксплуатацыйнай працы дазволілі стварыць у сакавіку 1970 года самастойную лабараторыю «Вылічальная тэхніка» (навуковы кіраўнік - дацэнт Казанцаў У.П.).
У лютым 1971 на базе НДЛР і НДЛМ ўтворана навукова-даследчая лабараторыя эксплуатацыі чыгунак (НДЛЭЧ). А затым у сакавіку 1974 гады на базе НДЛЭЧ зноў ўтворана лабараторыя НДЛР, навуковы кіраўнік прафесар Ціхаміраў І.Г.
Наступны перыяд дзейнасці кафедры (1974-1993 гг.) звязаны з выкананнем вялікага комплексу работ па абгрунтаванні новага навукова-тэхнічнага напрамку і выкананнем даследаванняў па стварэнні аўтаматызаваных дыспетчарскіх цэнтраў кіравання рэгіёнамі сеткі, функцыянальнага складу, структуры тэхнічных сродкаў, адлюстраванню стану дарогі (раёна кіравання) на знешніх носьбітах інфармацыі, даследаванню інфармацыйнага забеспячэння і энтрапіі кіраваных сістэм, зніжэння інфармацыйнай загрузкі персаналу за кошт зняцця руцінных р бот і павышэнню магчымасцяў для абгрунтавання кіраўніцкіх рашэнняў з дапамогай загадзя распрацаваных алгарытмаў і праграм. Для даследавання параметраў працы сартавальных станцый дацэнтам Захаравым В.А. распрацаваны алгарытм і праграма імітацыйнага мадэлявання працы пры розных нагрузках і тэхнічных сродках, шырока выкарыстоўваюцца як у навуковых даследаваннях, так і ў дыплёмным праектаванні. Распрацаваны комплекс алгарытмаў і праграм для курсавога і дыпломнага праектавання. У 1982 году НIЛД была перайменавана ў навукова-даследчую лабараторыю кіравання эксплуатацыйнай працай (НДЛ Уэр, навуковы кіраўнік прафесар Грунтоў П.С).
Вынікі навуковых даследаванняў па распрацоўцы дарожных аўтаматызаваных цэнтраў кіравання дакладвае на навукова-тэхнічным савеце МШЗ (двойчы), на тэхнічных саветах Данецкай і Беларускай чыгунак, на калегіях МШЗ. Падтрымка навукоўцаў, кіраўніцтва МШЗ, у тым ліку міністра, цяпер акадэміка AT РФ Конарава Н.С, дазволіла ўпершыню ў СССР стварыць цэнтры аўтаматызаванага дыспетчарскага кіравання ў Данецку, Мінску (АДЦУ) і галоўны АДЦУ - у Маскве. Цяпер ужо больш сучасныя сістэмы працуюць на ўсіх дарогах Расійскай Федэрацыі, Украіны і іншых краін Садружнасці чыгунак. Навуковы калектыў на чале з прафесарам грунтавыя П.С. за распрацоўкі ў галіне аўтаматызацыі кіравання на чыгуначным транспарце быў узнагароджаны медалямі ВДНГ.
Для рэалізацыі даследаванняў па ініцыятыве навуковага кіраўніка, загадчыка кафедры грунтавыя П.С. у лютым 1986 гады былі створаны галіновая навукова-даследчая лабараторыя аўтаматызацыі кіравання эксплуатацыйнай работы (ОНIЛ Ауэра), праектна-канструктарскае бюро АСУЧТ, якое знаходзіцца ў падпарадкаванні Беларускай чыгункі.
Супрацоўнікамі кафедры і лабараторыі Ауэра сумесна з інжынерамі Беларускай жалезнага дарогі, у тым ліку з яе начальнікам Шкапiчем С.І., былі выкананы даследаванні па абгрунтаванні стварэння аўтаматызаваных цэнтраў кіравання чыгуначнымі вузламі і пабудове новай структуры кіравання дарагі і забеспячэння яе эканамічнай устойлівасці ва ўмовах пераходу да рынкавых адносінаў.
У гэты ж перыяд на кафедры выкананы таксама даследаванні па павышэнню эксплуатацыйнай надзейнасці, устойлівасці, кіравальнасці і каардынуемы палігонаў чыгуначнай сеткі, а вынікі апублікаваныя ў манаграфіях «Эксплуатацыйная надзейнасць станцый» (аўтар Грунтоў П.С.), а таксама ў зборніках навуковых прац «Эксплуатацыйная надзейнасць і кіраванне станцыямі, вузламі і ўчасткамі» (1982 г.), «Цэнтралізацыя дыспетчарскага кіравання эксплуатацыйнай работай дарогі» (1984 г.), «Праблемы цэнтралізацыі дыспетчарскага кіравання на жалезных дарогах» (1985 г.), «Праблемы пабудовы і функцыянавання цэнтраў кіравання чыгункамі і вузламі» (1988 г.), «Тэхналогія аўтаматызаванага цэнтралізаванага дыспетчарскага кіравання эксплуатацыйнай работай дарогі» (1989 г.), у навуковых артыкулах у часопісах «Чыгуначны транспарт», «Аўтаматыка, тэлемеханікі і сувязь», « Транспарт (навука, тэхніка, кіраванне)» і іншых выданнях.
Пад кіраўніцтвам прафесара Грунтова П.С. працягваліся комплексныя даследаванні павышэння эксплуатацыйнай надзейнасці перавозачнага працэсу, якія насілі не толькі тэарэтычны, але і практычны характар. Праца д.т.н., прафесара Грунтова П.С. «Інтэнсіўная тэхналогія перавозак вугалю на чыгуначных напрамках Данбаса» была ўдастоена Дзяржаўнай прэміі Савета Міністраў СССР.
За гады існавання кафедры «Упраўленне эксплуатацыйнай працай» прафесарамі Ціхаміравым І.Г., Максімовічам Б.М., Грунтовым П.С. створана яе навуковая школа. Навуковыя напрамкі школы ўключаюць
- тэарэтычныя асновы тэхналогіі і развіцця сартавальных станцый і участкаў чыгуначных сістэм (даследаванні вядуцца з 1955 года);
- тэорыя экстрэмальных станаў і разлік пуцявога развіцця чыгуначных станцый (з 1965 года);
- надзейнасць і бяспека функцыянавання транспартных аб'ектаў (з 1966 года);
- аўтаматызаваныя сістэмы дыспетчарскага кіравання перавозкамі (з 1979 года);
- лагістычныя тэхналогіі перавозачнага працэсу (з 1984 года).
Навукоўцы і выкладчыкі кафедры на працягу многіх гадоў праводзяць заняткі на курсах павышэння кваліфікацыі работнікаў былых чыгунак МШЗ СССР, а ў цяперашні час Беларускай чыгункі, прапагандуючы сучасныя прагрэсіўныя тэхналогіі перавозачнага працэсу, эфектыўныя метады аператыўнага і адміністрацыйнага кіравання ў новых эканамічных умовах. Штогод у групах павышэння кваліфікацыі навучаюцца дзесяткі спецыялістаў і кіраўнікоў станцый, аддзелаў і службы перавозак. У 2001-2002 гадах у Інстытуце павышэння кваліфікацыі БелДУТ кафедры праведзена падрыхтоўка спецыялістаў і для Літоўскіх чыгунак.
На канферэнцыі, семінары, у якасці старшыняў ДЭК у БелIIЧТ часта прыцягваліся буйныя навукоўцы, асабістыя сябры Ціхамірава I.Г.: чл.-кар. АН СССР Пятроў А.П.; дырэктар Усесаюзнага навукова-даследчага інстытута інжынераў чыгуначнага транспарту д.т.н., прафесар Паварожанка В.В.; д.т.н. Карэтнікаў А.Д.; д.т.н., прафесар Бернгард К.А.; д.т.н. Угрумаў А.К. і іншыя буйныя навукоўцы. Гэта людзі высокай культуры, прыстойнасці, прынцыповасці, добразычлівасці, якiя прыўносілі ў атмасферу кафедры, студэнцтва любоў да працы, ведаў, навуцы. Кафедра і ў далейшым падтрымлівае сувязь з вядучымі навукоўцамі ў галіне кіравання перавозак: прафесарамі Дзьякавым Ю.В., Некрашэвічам У.І., Барадзіным А.Ф. і іншымі. Перад студэнтамі часта выступалі таксама кіраўнікі Беларускай чыгункі Юшкевіч А.П., Шчэннiкаў Л.Н., Шкапiч С.І., Гапееў У.І., Жарэла У.І. і многія іншыя, якія падкрэслівалі ролю інжынернага творчасці ў стваральнай працы чыгункі.
Многія традыцыі, закладзеныя прафесарам Ціхаміравым І.Г., рэалізуюцца і сёння. Амаль трыццаць гадоў праводзяцца прадметныя алімпіяды сярод студэнтаў 3-га і 4-га курсаў на лепшае веданне «Правіл тэхнічнай эксплуатацыі» і «Інструкцыі па руху цягнікоў і манеўровай рабоце». Штогод вызначаюцца пераможцы ў конкурсе на лепшы курсавой праект. У мэтах выхавання студэнцтва на прыкладзе жыцця навукоўцаў, выкладчыкаў кафедры, якія пакінулі значны след у навуцы і педагогіцы, за апошнія гады праведзеныя тры канферэнцыі, прысвечаныя памяці прафесараў Ціхамірава І.Г. (да 90-годдзя з дня нараджэння), Сыцко П.А. (да 80-годдзя з дня нараджэння) і Максімовіча Б.М. (да 110-годдзя з дня нараджэння).
Кафедра двойчы перайменоўвалася: спачатку ў кафедру «Эксплуатацыя чыгунак» (1962 г.), а затым у кафедру «Упраўленне эксплуатацыйнай работай» (1982 г.).
Рачны порт Гомель
Спіс лектараў першаснай арганізацыйнай структуры «Рэспубліканскае Дзяржаўна-грамадскае аб'яднанне Беларускае таварыства «Веды» установы адукацыі «Беларускі дзяржаўны універсітэт транспарту»
Дысцыпліны па выбары
