Гiсторыя кафедры
Кафедра заснавана ў 1953 годзе. Яе першым кіраўніком быў прызначаны д.т.н., прафесар Каракін М.І., пераведзены ў БелIIЧТ з Томскага электрамеханічнага інстытута інжынераў чыгуначнага транспарту. У той час кафедра мела назву «Тэарэтычная механіка». За час існавання яна неаднаразова аб'ядноўвалася з кафедрамі агульнаiнжэнернага цыклу, выходзіла з гэтых аб'яднанняў, мяняла сваю назву. Але заўсёды яе стрыжнем была вучэбная дысцыпліна «Тэарэтычная механіка», якая з'яўляецца асновай усяго комплексу інжынерных навук.
Напрамкі дзейнасці кафедры вельмі рознабаковыя. Асноўным з іх з'яўляецца вучэбная праца. А яна, у сваю чаргу, пастаянна ставіць перад калектывам выкладчыкаў розныя канкрэтныя задачы і праблемы, вырашэнне якіх складае вехі гісторыі кафедры.
Найбольш прыкметнымі падзеямі гэтага плана былі наступныя. Для паляпшэння ўспрымання студэнтамі вывучаемага матэрыялу ў 1968-1974 гадах было закуплена і выраблена ўласнымі сіламі каля сарака дзейных мадэляў тыпавых вузлоў механізмаў і машын. Тады ж былі ўкаранёны ў навучальны працэс навучальныя машыны і спецыяльныя планшэты для тэст-кантролю ведаў студэнтаў. У 1984-1986 гадах выраблены насценныя плакаты і стэнды, якія ілюструюць асноўны змест вучэбнага курсу тэарэтычнай механікі. Былі распрацаваны праграмы рашэння некалькіх вялiкiх тыпавых вучэбных задач на персанальных кампутарах і калькулятарах-аўтаматах.
Для абмену вопытам і фарміравання педагагічных навыкаў ў маладых спецыялістаў, якія прыйшлі на кафедру, быў арганізаваны вучэбна-метадычны семінар. Заняткі гэтага семінара праходзяць рэгулярна з 1997 года.
Асаблівая ўвага на кафедры надаецца выданню навучальных дапаможнікаў і метадычных указанняў, цалкам забяспечваючых правядзенне ўсіх відаў вучэбных заняткаў. Выкладчыкамі кафедры праз выдавецкi цэнтр БелДУТа апублікавана звыш трох дзесяткаў розных метадычных распрацовак. Сярод асноўных можна назваць: «Тэарэтычная механіка. Частка 1. Статыка »(аўтар Шыманоўскі А.А.); «Прыкладная механіка: Вучэбны дапаможнік. Частка 1 »(аўтар Яфрэмава З.Г.); «Тэарэтычная механіка. Раздзел Кінематыка »(аўтары Шыманоўскі А.А., Кузёмкiна Г.М.); «Тэарэтычная механіка. Раздзел Асновы аналітычнай механікі »(аўтары Чарнавус Д.А., Каломнiкава В.С.); «Метралогія, стандартызацыя, кіраванне якасцю і сертыфікацыя» (аўтары Новікаў А.К., Пастухоў М.І., Якубовіч В.І.); «Тэхнічная механіка» (аўтары Шыманоўскі А.А., Рыжэнкоў В.І., Кракава І.Я.).
Аўтарскім калектывам пад кіраўніцтвам дацэнтаў Яфрэмавай З.Г. і Шыманоўскага А.А. з напрацовак кафедры сфарміраваны зборнік задач па тэарэтычнай механіцы ў пяці частках. У кожным з раздзелаў зборніка змяшчаецца да паўтары дзясятка задач, якія ахопліваюць усе асноўныя раздзелы курса. Кожная задача прадстаўлена трыццаццю варыянтамі умоў. У цяперашні час гэтая навучальная распрацоўка аказалася самай папулярнай і неабходнай на кафедры і прыцягвае вялікую ўвагу выкладчыкаў замежных ВНУ. Шыманоўскі А.А. з'яўляецца таксама сааўтарам навучальнага дапаможніка «Зборнік конкурсных задач алімпіяд па тэарэтычнай механіцы з аналізам іх рашэнняў», які мае грыф Міністэрства адукацыі.
Пачынаючы з 1982 года, у БелДУТ праводзяцца алімпіяды па тэарэтычнай механіцы. Студэнты прымаюць актыўны ўдзел у факультэцкіх і універсітэцкіх турах алімпіяд, пераможцы якіх запрашаюцца для ўдзелу ў гарадской алімпіядзе, якая штогод праводзіцца на базе нашага універсітэта. З 2005 года кафедрай штогод праводзяцца Міжнародныя студэнцкія алімпіяды па тэарэтычнай механіцы. Каманды БелДУТ, падрыхтаваныя Шыманоўскiм А.А. і Кракавай І.Я., пачынаючы з 1994 года, пастаянна займаюць прызавыя месцы на рэспубліканскіх алімпіядах па тэарэтычнай механіцы, паспяхова выступаюць на Усерасійскіх і Міжнародных алімпіядах.
Не менш важным напрамкам дзейнасці кафедры з'яўляецца навукова-даследчая праца. Развівалася яна ў двух асноўных кірунках: удзел у вырашэнні транспартных праблем і аказанне тэхнічнай дапамогі прадпрыемствам мясцовай прамысловасці.
У канцы шасцідзесятых гадоў пры ўдзеле прафесара Белага У.А. кафедра стварыла пры Гомельскім вагонарамонтным заводзе лабараторыю, якая займалася на працягу паўтары дзясятка гадоў распрацоўкай метадаў рамонту пасажырскіх вагонаў з выкарыстаннем палімерных матэрыялаў. Кіраўніцтва яе працай ажыццяўляў Міклашэўскі С.Н. Яго калега Зайка У.І. распрацаваў канструкцыю рассоўнай колавай пары, якая дапускае пераход з вузкай каляіны некаторых краін Заходняй Еўропы на нашу - шырокую - і наадварот. Перамяшчэння і фіксацыя колавых дыскаў адмысловым замком маглі адбывацца на хаду цягніка на спецыяльных невялікіх участках чыгункі.
Аўтушэнка В.А. правёў вялікія даследаванні магчымасцяў памяншэння страт сыпкіх грузаў ад выветрывання пры іх перавозцы ў адкрытых паўвагонах і прапанаваў спосабы вырашэння названай праблемы. Арлоў В.А. і Шаламёнак С.Я. далі новую тэорыю і канструкцыю для паскоранай вібрацыйнай выгрузкі сыпкіх грузаў з паўвагонаў.
У 1974-1977 гадах на кафедры працавала група навуковых супрацоўнікаў, якая займалася пад кіраўніцтвам дацэнта Фрышмана А.М. і яго бацькі, прафесара Фрышмана М.А. (Днепрапятроўскі інстытут інжынераў транспарту), даследаваннем магчымасці выкарыстання пастаянных магнітаў для транспарту на магнітным подвесе. Праца вялася па заданні Дзяржаўнага камітэта па навуцы і тэхніцы і фінансавалася Усесаюзным навукова-даследчым інстытутам электратранспарту.
Горскі В.М. і Заваротны А.У. далі сваю тэорыю аварыйнага прыпынку экіпажа на магнітным подвесе і прапанавалі канструкцыю апорна-пасадкавай прылады. Навізна прапанаваных тэхнічных рашэнняў абаронена аўтарскімі пасведчаннямі. Імі ж у суаўтарстве з Івановым В.А. і Варажун І.А. прапанаваны прылады для мацавання труб вялікага дыяметра на чыгуначнай платформе, таксама абароненыя аўтарскімі пасведчаннямі.
Яфрэмава З.Г. даказала магчымасць павелічэння плыўнасці ходу пасажырскага вагона, выканаўшы вывучэнне руху колавай каляскі як сістэмы з дванаццаццю ступенямі волі. Прапанавала сваю схему яе падвескі. Каваленка А.В. выканаў аптымізацыю падвескі грузавога вагона з павышанай восевай нагрузкай, што дазволіла знізіць значэння дынамічных сіл, якія ўздзейнічаюць на шлях, да значэнняў, адпаведных існуючай ў цяперашні час нагрузцы на вось.
Шыманоўскі А.А. заняўся даследаваннем падоўжнай і папярочнай устойлівасці руху транспартнай цыстэрны, часткова запоўненай вадкім грузам. Распрацаваная ім тэорыя звязаных ваганняў механічнай сістэмы экіпаж-вадкасць не мае аналагаў. Пуцята А.У. і Кузняцова М.Р. ажыццяўляюць далейшае развіццё названай тэорыі разам з яе аўтарам.
Адначасова з пералічанымі даследаваннямі іншая частка выкладчыкаў і супрацоўнікаў кафедры праводзіла даследаванні, не звязаныя з транспартнай тэматыкай.
У сярэдзіне сямідзесятых гадоў кафедра прыняла ўдзел у станаўленні нядаўна створанага Беларускага шыннага камбіната. Па яго заданні пад кіраўніцтвам Дубко А.М. быў вырашаны шэраг тэхнічных пытанняў і, у прыватнасці, распрацавана канструкцыя аўтаматычнай машыны для выпрабаванняў механічных якасцяў узораў тэхнічнай гумы. Дзеючы асобнік такой машыны і ўся тэхнічная дакументацыя для яе вырабу былі перададзеныя заказчыку.
Савельеў В.Г. давёў да тэарэтычнага абгрунтавання сваю ідэю аб наплаўным масту, якую пачаў ўвасабляць у жыццё яшчэ ў час Айчыннай вайны, знаходзячыся ў інжынерных войсках. Дзве такія пераправы былі наведзены ім праз малыя рэкі Рэспублікі. Яны дапускалі рух грузавых аўтамашын з грузападымальнасцю да трох з паловай тон.
Цярэшка Ю.Д. (Заслужаны вынаходнік Рэспублікі Беларусь) засяродзіўся на даследаваннях механічных уласцівасцяў і абласцей прымянення зубчастых хвалевых перадач. Прапанаваў метады разліку такіх перадач пры выкарыстанні генератараў хваль з рознай колькасцю ролікаў. Прапанаваў схему хвалевай перадачы-помпы. Атрымаў некалькі аўтарскіх пасведчанняў.
З першай паловы васьмідзесятых гадоў кафедра актыўна ўдзельнічала ў аказанні дапамогі вытворчаму аб'яднанню "Гомсельмаш" у справе даводкі канструкцыі камбайна КСК-100 (кіраўнік працы Дубко А.М.). Разглядаліся пытанні балансавання хуткаходных вярчальных дэталяў машын і памяншэння узроўняў небяспечных вібрацый. Раней з падобнымі пытаннямі інжынеры Гомсельмаша не сутыкаліся. Па прапанове кафедры ў адну з тэхналагічных ліній быў уключаны ўчастак балансавання карданных валаў.
Старшы выкладчык Пацеха В.Л. (у цяперашні час д.т.н., прафесар) займаўся праблемамі трэння слізгання, фізікай палімерных матэрыялаў.
Дацэнт Шыманоўскі А.А. на працягу некалькіх гадоў даследаваў дынамічныя працэсы, якія адбываюцца з асобнымі стрыжнямі і іх сістэмамі. Даў нейкае разьвіцьцё тэорыі ваганняў кароткіх бэлек. Зрабіў матэматычнае апісанне распаўсюджвання ўдарных хваляў па стрыжневай рашотцы.
З 1996 года пад кіраўніцтвам д.т.н., член-кар. НАНБ Плескачэўскага Ю.М. выконваюцца работы па распрацоўцы кампутарных метадаў мадэлявання кантактнага ўзаемадзеяння пругкіх тэл з улікам нелінейна пругкіх і пругка-пластычных уласцівасцяў матэрыялаў. Навуковым калектывам, у складзе якога працуюць Куземкіна Г.М., Шыманоўскі А.А., Якубовіч В.І., атрыманы шэраг новых вынікаў, якія характарызуюць статычныя і дынамічныя ўласцівасці кампазітных матэрыялаў, якія цытуюцца замежнымі аўтарамі.
У 1997 годзе на кафедры пад кіраўніцтвам д.т.н., член-кар. НАНБ Плескачэўскага Ю.М. аспірант Чарнавус Д.А. выканаў працу па даследаванні механічных уласцівасцяў матэрыялаў з анамальнымі фізічнымі ўласцівасцямі і абараніў кандыдацкую дысертацыю.
Па выніках навуковых распрацовак, як выкананых цалкам у нашым універсітэце, так і пачатых тут, але скончаных ў іншых арганізацыях, быў абаронены шэраг дысертацый. Кандыдатамі тэхнічных навук сталі Сякерын Я.В., Аўтушэнка В.А., Цярэшка Ю.Д., Яфрэмава З.Г., Пацеха В.Л., Заваротны А.У., Шыманоўскі А.А., Куземкіна Г.М ., Пуцята А.У., Каваленка А.В., Кузняцова М.Р. У 2011 годзе к.т.н. Шыманоўскі А.А., а ў 2012 годзе к.т.н. Пуцята А.У. абаранілі доктарскія дысертацыі. Сканчаюць працу над кандыдацкімі дысертацыямі Варажун І.А., Чаганава А.С. і Якубовіч В.І. Вучыцца ў аспірантуры Каплюк І.І.
Вынікі даследаванняў, праведзеных на кафедры, сталі асновай для стварэння новых аб'ектаў інтэлектуальнай уласнасці, зарэгістраваных як у Беларусі, так і ў Расійскай Федэрацыі.
У цяперашні час адбываецца далейшае развіццё кафедры на аснове назапашанага ёй патэнцыялу.
Нашли ошибку? Выделите ее и нажмите Ctrl-Enter